Palliatieve zorg is een natuurlijk onderdeel van onze verpleeghuiszorg waarbij we er alles aan doen om de kwaliteit van leven van onze cliënten zo hoog mogelijk te houden. Strikt genomen spreken wij van palliatieve zorg wanneer het de verwachting is dat een cliënt binnen een jaar komt te overlijden of wanneer een cliënt ongeneeslijk ziek is. In het verpleeghuis zijn de meeste bewoners echter, ongeacht hun levensverwachting, zo kwetsbaar dat palliatieve zorg passend is. Opname in een verpleeghuis kan dan ook gezien worden als een belangrijk markeringspunt op basis waarvan palliatief beleid wordt ingezet.
Palliatieve zorg:
biedt ondersteuning aan de cliënt om een zo actief mogelijk leven te geven tot aan hun dood;
biedt ondersteuning aan de naasten;
maakt gebruik van een multidisciplinaire aanpak;
voorziet in de verlichting van pijn en andere symptomen;
eerbiedigt het leven en ziet sterven als een normaal proces;
heeft niet de intentie de dood te bespoedigen of uit te stellen;
geeft aandacht aan psychologische en spirituele behoeften;
palliatieve zorg begint vaak al ver voor de terminale fase.
In principe verblijft de meerderheid van onze cliënten bij Liberein voor de rest van de duur van hun leven. Gedurende deze periode staat het welzijn van de cliënt voorop. Dit doen wij door naar de cliënt als geheel te kijken vanuit de 4 dimensies van zorg: fysiek, psychisch, sociaal en spiritueel. Daarbij stemmen wij de zorg af op zijn of haar persoonlijke behoeften. In sommige gevallen betekent dit, dat na overleg tussen medisch behandelaar, cliënt en naasten af wordt gezien van (levensverlengende) behandelingen of het insturen naar het ziekenhuis. De wens van de cliënt staat centraal, zowel in de behandeling als rondom het overlijden. Liberein groeit hierin mee met de cliënt en zijn of haar behoeften en die van zijn of haar naasten.
Begeleiding naasten
Palliatieve zorg omvat ook het geven van aandacht, ondersteuning en begeleiding aan naasten. Spirituele en levensbeschouwelijke begeleiding kan van essentieel belang zijn bij situaties waarbij het bestaan en het einde in zicht komen. Geestelijk verzorgers, palliatieve zorg verpleegkundigen, maatschappelijk werkers en psychologen kunnen afhankelijk van de wens en behoefte van de cliënt en die van de familie hierbij een zeer belangrijke rol spelen.
Palliatieve zorg verpleegkundige
De palliatieve zorg verpleegkundige is iemand waar u – naast de afdeling – terecht kan met al u vragen en onzekerheden. De palliatieve zorg verpleegkundige begeleidt het proces en werkt als rechterhand van de arts om het beleid zo nodig bij te stellen.
Vragen?
Wilt u meer weten over de mogelijkheden van palliatieve zorg bij Liberein? Neem dan contact op met een van onze palliatieve zorg verpleegkundige. We staan u graag te woord.
Verschil palliatieve zorg en terminale zorg
In verpleeghuizen is vaker sprake van palliatieve zorg dan u wellicht zou denken. Dit komt omdat palliatieve zorg en terminale zorg nog wel eens door elkaar worden gebruikt. Echter, waar palliatieve zorg soms wel jaren kan duren (bijvoorbeeld in het geval van dementie), spreken we pas van terminale zorg als de levensverwachting medisch gezien minder dan 3 maanden is. Dit wordt door de behandelend arts vastgesteld.
Beleid rondom levenseinde, wilsverklaring en reanimatie
Onze medewerkers houden zoveel mogelijk rekening met de persoonlijke wensen en beslissingen van de cliënt. Zo ook waar het gaat om wensen rondom reanimatie en levenseinde. Deze worden vastgelegd in het persoonlijke zorgplan. Indien de cliënt wilsverklaringen heeft met betrekking tot deze of andere onderwerpen, dan vernemen wij dat graag, zodat wij samen kunnen bespreken hoe hiermee om te gaan.
Terminale zorg
Waken – kostbare tijd
Als het sterven nabij is, kunt u afspreken over te gaan tot waken door op een rustige manier dag en nacht bij de stervende aanwezig zijn. Om de beurt of samen. Indien wenselijk kunt u sfeer en rust creëren door gebruik te maken van sfeerverlichting, neerzetten van afbeeldingen of een mooie bloem, dempen van licht, bidden, aromatherapie, luisteren naar muziek, iets voorlezen of handen masseren. Waken kan een tijd zijn voor afscheidsrituelen, zoals de ziekenzalving of de ziekenzegen.
De tijd lijkt in deze fase vaak stil te staan. Het overlijden kan lang op zich laten wachten. Zorg er daarom voor dat u elkaar, indien mogelijk, afwisselt en voldoende rust neemt. Ook is het mogelijk om speciaal opgeleide vrijwilligers van stichting Leendert Vriel in te zetten om het nachtelijk waken dragelijker te maken.
Het waken kan een heel waardevolle periode zijn, waarin men elkaar als familie en vrienden zeer nabij is. Het geeft ook de mogelijkheid om gezamenlijk te bespreken hoe de periode na overlijden er uit komt te zien. Denk hierbij aan het verlenen van de laatste zorg, het opbaren en het op een waardige manier afscheid nemen. Dit gaat altijd in overleg met de afdeling. Een uitvaartbegeleider kan u hierbij ondersteunen.
Waakmand
Iedereen die weleens heeft gewaakt weet: dit is een bijzondere ervaring. Het bij iemand zijn in de laatste levensfase kan mooi zijn, maar ook zwaar. De waakmand is een instrument waarmee Liberein de kwaliteit van de zorg in de terminale fase vergroot. De waakmand kan de cliënt en naasten troost en informatie bieden.
Daarnaast geeft het en naasten de mogelijkheid om via geur, aroma en geluidstherapie bij te dragen aan een rustig en waardig afscheid.
Koppelbed
Voor mensen in de laatste levensfase is samenzijn niet altijd meer vanzelfsprekend. Wie zorg aan bed nodig heeft, krijgt te maken met een verstelbaar hoog-laagbed. Een hulpmiddel met belangrijke voordelen, maar ook slechts plaats voor één persoon. Het koppelbed biedt ruimte voor een dierbare dichtbij, iemands hand vasthouden, tegen elkaar aankruipen, samen naar mooie muziek luisteren of afscheid nemen van elkaar.
Wanneer mensen ziek zijn, revalideren of niet meer bij elkaar wonen, is nabijheid belangrijker dan ooit.
Een leven loslaten op eigen tempo
U zult merken dat een stervensproces zowel moeilijke als mooie momenten met zich meebrengt. Momenten van verdriet, angst, machteloosheid, boosheid, maar ook van dankbaarheid, liefde, opoffering, humor en hoop. Waar heeft iemand steun en houvast aan? Voor de een is dat zijn of haar geloof, voor de ander een levensfilosofie. Het kunnen ook kleine momenten van genieten zijn of een gevoel van samenzijn.
Een houding van rust en vertrouwen is belangrijk. Het helpt de stervende als hij voelt dat hij of zij kan gaan. Als u merkt dat er nog zaken zijn die de stervende dusdanig bezighouden dat ze het stervensproces bemoeilijken, ga dan met elkaar na of hierop ingegaan kan worden. U kunt daarbij ook denken aan het inschakelen van een geestelijk verzorger of iemand anders met ervaring en deskundigheid op psychosociaal gebied.
Ieder sterfbed kent een eigen tijd en heeft een eigen tempo. Soms lijkt de geest klaar, maar is het lichaam nog niet zo ver, soms is het andersom. Als het sterven nadert, kan de stervende een soort verlichting ervaren en dit kan voelbaar zijn voor de omgeving: alsof de stervende dan loslaat en zich overgeeft.
Verminderde behoefte aan eten en drinken
Vaak hebben mensen die komen te overlijden weinig of geen behoefte meer aan voedsel en vocht. Ze kunnen snel in gewicht afnemen. Het lichaam verandert: de wangen vallen in, de neus wordt spits en de ogen komen dieper te liggen. Vochttekort leidt normaal gesproken tot dorst, maar in de stervensfase treedt dit dorstgevoel niet of nauwelijks op. Omdat de lippen en de mond vaak droog zijn, kan het prettig zijn wanneer deze af en toe licht bevochtigd worden.
Dit kan op verschillende manieren. Een zorgmedewerker of logopediste kan u hier meer over vertellen. Mondzorg is belangrijk om minimaal 6 keer daags te herhalen. U kunt de verzorging vragen hoe u hierin kunt ondersteunen.
Slikfunctie neemt af
Door het afnemen van de spierkracht wordt de slikfunctie minder. Daardoor wordt de kans op verslikken groter.
De logopedist kan meekijken wat de mogelijkheden zijn om nog wel iets te kunnen eten/drinken.
Huid en comfort in liggen
Wanneer uw dierbare veel op bed ligt, is het belangrijk doorligplekken te voorkomen. Dat proberen wij vooral door voor het juiste bed te zorgen en minimaal elke 3 uur wisselligging te doen. In de stervensfase (dat zijn de laatste 2 weken van het leven) zien wij vaak dat wisselligging erg belastend is voor mensen. Dan kiezen wij er bewust voor om mensen in hun voorkeurshouding te leggen en nog maar 1 keer per dienst te draaien. De kans op doorligplekken in de stervensfase is nihil, comfort is in deze fase belangrijker.
De ergotherapie en/of fysiotherapie kunnen meekijken om het comfort te verhogen.
Veranderingen in de ademhaling
Bij mensen die gaan sterven is een stokkende en onregelmatige ademhaling meestal een teken dat de dood dichterbij komt. De ademhaling valt dan regelmatig stil om daarna met een diepe zucht weer op gang te komen. De tijd tussen de ademteugen wordt langer en langer, soms wel tot een halve minuut. Dit wordt door de uw naaste zelf niet als benauwdheid ervaren. Het gezicht ziet er ook bij deze stokkende ademhaling vaak heel rustig uit.
Alleen als er tekenen van ernstig ongemak zijn, zullen artsen besluiten om, indien gewenst, extra medicatie toe te dienen.
Doordat de normale hoest- en slikprikkels verdwijnen, kan slijm zich ophopen in de keelholte of de luchtpijp. Dat kan leiden tot een reutelend geluid bij het ademhalen. Omstanders denken soms dat de stervende dan ernstig benauwd is of zelfs dreigt te stikken, maar het is iets waar hij zelf geen last van heeft. Het reutelen kan minder heftig worden wanneer uw naaste op een zijde wordt gedraaid.
De fase van onregelmatige ademhaling en reutelen wordt gevolgd door steeds langere adempauzes, oppervlakkiger ademhaling en ten slotte de laatste adem, in veel gevallen niet meer dan een zuchtje na een (heel) lange stilte.
Bloedsomloop neemt af
Het lichaam houdt zo lang mogelijk de doorbloeding van hart en longen in stand. Omdat het bloed zich meer en meer terugtrekt naar de borst- en buikholte, kunnen handen, armen, voeten, benen en neus koud aanvoelen. Op de benen kunnen paarsblauwe vlekken ontstaan. De gelaatskleur wordt grauw en bij de laatste ademtocht trekt de kleur helemaal uit het gezicht weg (‘doodsbleek’).
Later trekt dit weer enigszins bij en dit zorgt ervoor dat iemand, soms een paar uur nadat hij is overleden, weer meer op zichzelf lijkt.
Onrust en verwardheid
Het kan voorkomen dat door een gedaald bewustzijn iemands gedrag verandert. De stervende kijkt dan anders uit zijn ogen en kan een onrustige en verwarde indruk maken. Dit wordt een delier genoemd. Het lijkt alsof iemand van alles beleeft of ziet, maar wat precies is niet duidelijk. Dit komt nogal eens voor in de laatste levensdagen en vooral in de laatste uren.
Als er tekenen van ernstig ongemak zijn, kan de arts in overleg besluiten om rustgevende medicijnen toe te dienen.
Palliatieve sedatie
Als iemand nog maar één tot twee weken te leven heeft en erg veel pijn heeft of benauwd of onrustig is, kan de arts palliatieve sedatie voorstellen. Als u of uw naaste dat wil, worden medicijnen gegeven die het bewustzijn verlagen om het lijden te verlichten. Van die medicijnen wordt men slaperig of valt de stervende in een soort slaap en dat blijft meestal zo totdat iemand overlijdt.
Palliatieve sedatie versnelt het sterven niet. Het is dus iets heel anders dan actief het leven beëindigen.
Op zoek naar meer informatie? Zie onderstaande websites:
- De site Over palliatieve zorg helpt je, met informatie, ervaringen van anderen en links naar organisaties die kunnen helpen.
- Op de website van de Netwerken Palliatieve Zorg Twente is regionale informatie te vinden. Hier zijn ook het Wensenboekje te vinden evenals het Levenspad palliatieve zorg. Beiden kunnen heel helpend zijn om de laatste levensfase zo goed mogelijk vorm te geven.
De laatste zorg na overlijden
Als uw naaste is overleden is het belangrijk dat u op een goede manier afscheid neemt. Daarvoor is het nodig dat er ook praktische zaken geregeld worden. In onderstaand overzicht hebben we de belangrijkste aandachtspunten op een rij gezet. Zo weet u precies waar u aan toe bent en kunnen we samen met u ook de laatste zorg voor uw dierbare zo betekenisvol mogelijk invullen.
Op een goede manier afscheid nemen
De laatste zorg
Als een cliënt overlijdt, is het mogelijk dat de laatste zorg op de eigen kamer of appartement plaatsvindt. Het komt hierbij regelmatig voor dat familieleden willen kijken of meehelpen bij het verlenen van de laatste zorg. Hoewel dit uiteraard geheel vrijblijvend is, ervaren veel mensen dit als bijzonder en waardevol.
Het verlenen van de laatste zorg wordt altijd samen met een uitvaartverzorger gedaan. U kunt vooraf met hen bespreken wat de mogelijkheden zijn.
Opbaren in het eigen appartement
Op alle locaties van Liberein is het mogelijk dat de overledene wordt opgebaard in het eigen appartement of in de eigen kamer. Hiermee komen we tegemoet aan de wens van veel van onze cliënten en hun familieleden een gepast afscheid in een vertrouwde omgeving te kunnen houden. Opbaren gebeurt altijd in overleg met de afdeling. Indien u dit wenst, kunt u deze mogelijkheid bespreken met de uitvaartverzorger. De uitvaartorganisatie is verantwoordelijk voor en verzorgt alles met betrekking tot het opbaren in het eigen appartement of in de eigen kamer.
Opbaren in de eigen kamer is niet mogelijk bij crisis- en revalidatieopnames.
Uitgeleide doen
Als laatste willen wij graag op een waardige manier afscheid nemen van uw naaste middels een uitgeleide. Dit betekent dat medewerkers van Liberein een haag zullen vormen bij de uitgang van het gebouw. Een teken van respect en eerbied voor de cliënt die wij mochten verzorgen.
Het uitgeleide doen wordt met de contactverzorgende/verzorgende van het team afgestemd. Zij informeren de receptie en zorgen ervoor dat de weg naar de uitgang vrij is en dat er onderweg sprake is van gepaste stilte.
Voor zover mogelijk lopen zoveel mogelijk medewerkers van het zorg- en welzijnsteam mee om uitgeleide te doen van de overledene naar de uitgang. Uit respect vragen we omstanders om even stil te staan tijdens het uitgeleide doen.
Ontruimen appartement
Nabestaanden dienen binnen zeven dagen na het overlijden het appartement te ontruimen.
Bij onduidelijkheden bespreken we de “regels ontruiming appartement” met de nabestaanden, zoals we die binnen Liberein hebben vastgesteld.
Contact na overlijden
Het is bij Liberein gebruikelijk om enkele weken na het overlijden contact op te nemen met de eerste contactpersoon en deze uit te nodigen voor een evaluatiegesprek.
In dit gesprek willen we graag bespreken hoe u de zorg en in het bijzonder de laatste zorg heeft ervaren.
Herdenkingsbijeenkomst
Een keer per jaar worden per locatie alle overledenen tijdens een herdenkingsbijeenkomst herdacht.
De eerste contactpersoon wordt hier door de geestelijk verzorger van op de hoogte gebracht.
Financiële informatie
Met het opbaren en afleggen en verdere uitvaartverzorging gaan kosten gepaard. Kosten van opbaringsvoorzieningen, zoals koeling, verneemt u via de uitvaartverzorger.
De kosten worden gefactureerd door de uitvaartverzorger.
